Hidroqrafik cehetden Azerbaycan Respublikası Xezer denizi hövzesine aiddir. Respublikanın hidroqrafik şebekesi (çayları, gölleri) uzun geoloji dövrde yaranmış ve bu müddetde xeyli deyişikliklere uğramışdır. Hazırda rast gelen bir sıra qedim çay derelerinin qalıqları buna misaldır. İndi de hidroqrafik şebeke tebii amiller ve insanların teserrüfat fealiyyeti neticesinde deyişmekdedir. Süni su axarları (kanallar) ve su anbarları da hidroqrafik şebekeye aid edilir.

Azerbaycan Respublikasının hidroqrafik şebekesinin esasını çaylar teşkil edir. Respublikanın erazisinden müxtelif uzunluqda 8359 çay axır. Bunlardan 8188 çayın her birinin uzunluğu 25 km-den azdır. Uzunluqları 100 km-den çox olan 24 çay vardır. Respublikanın erazisinden axan en böyük çaylar: Kür, Araz, Qanıx (Alazan),Qabırrı (İori), Samur, Terter, Türyan, Ağstafa, Hekeri, Vileş ve s.

Respublikanın çayları 3 qrupa bölünür:

1) Kür hövzesinin çayları, (Qanıx, Qabırrı, Türyan, Ağstafa, Şemkir, Terter, Xaçın ve s.);

2) Araz hövzesinin çayları (Arpaçay, Naxçıvan, Oxçu, Hekeri, Köndelençay ve s.);

3) Bilavasite Xezere tökülen çaylar (Samur, Qudyal, Velvele, Vileş, Lenkeran ve s.).

Kür-Araz ovalığından Kür ve Araz çayları axır. Bilavasite Xezere tökülen çaylar Böyük Qafqazın, esasen, şimal-şerq yamacından ve Talış dağlarından başlayıb, Samur-Deveçi ve Lenkeran ovalıqları ile axır.

Çay şebekesinin inkişafına ve deyişmesine müxtelif fiziki-coğrafi amiller-iqlim, relyef, geoloji quruluş, torpaq ve bitki örtüyü tesir edir.

Yüksekliyin artması ile çay şebekesinin sıxlığı evvelce artır ve müeyyen hündürlüye çatandan sonra tedricen azalır. En sıx çay şebekesi (1-2 km/km2), Talış zonası istisna olmaqla, orta dağlıq zonada 1000-2500 m hündürlükdedir.

Talış zonasında ise (1,6-2,2 km/km2) 500-1000 m yükseklikdedir. Ümumiyyetle, Azerbaycan Respublikasının ezarisinde çay şebekesinin orta sıxlığı 0,39 km/km2-dir. Ovalıqlarda ise hemin kemiyyet 0,05 km/km2-den azdır.

Kür çayı hövzesinin sahesi (86 000

[1] 2 3 ... 7 >>