İnsan qadağalar, tabular yaradır, onları ne qeder qoruyub saxlamağa çalışırsa, bir o qeder de bu tabulara etiraz edib nifretle yanaşır. Zaman keçdikce qadağalar insanda ikrah doğurur, her bir insan şexsi heyatındakı çetinlikleri ona başqaları terefinden tecavüz olunması ile izah edir. Amma özü de eyni dereçede başqasının ixtiyarına teçavüz edir.
Meselen, “İblis” eserinde Arifin halını alaq. Daxili alemine beled oluğumuz bu gencin içinde öldürmek, mehv etmek instinktine qarşı olan nifretinden xeberdarıq, amma Arifin emelleri ile içindekiler vehdet teşkil etmir. Arif “İblise uymuş beşeriyyeti” lenetlerken özü en dehşetli formada İblise uyur… İnsanlığın en “sabit” xüsusiyyeti… Söz verib sözünden birinci özü qacmaq…
İnsanın insanlar arasında tenhalığı ve daxili telatümler fonunda teqdiminde Cavidin başqa bir özelliyi de var ki, bu da en qatı cinayetkarın, qatilin öz ezabında yuyulmasıdır. “Afet” eseri de Afet kimi ince tebietli bir qadını cinayetkara çevrilir, amma Afeti qınamaq olmur, çünki o öz ezabında yuyulub temizlenir.
Yaxud eyni eserde Özdemir obrazını alaq… Eslinde hamının “eyyaş” deye kenara atdığı Özdemir heç de Afetden az bedbext deyil ve o, sevilmeyen er faciesini yaşayır. Zahiren yanaşılsa Özdemiri Afete qarşı kobudluqda günahlandırmaq olar, amma Afet ona qarşı çoxmu sayğılıdır… Demek hamı hamı ile ve özü ile müharibe veziyyetindedir, düşmen elan olunan heç bir haqqa sahib deyil.
Sevilmeyib sevenler faciesi dunya edebiyyatında defelerle işlenmişdir. L.Tolstoyun “Anna Karenina”, C.Qolsoursinin “Farsaytlar haqqında efsane” kimi eserlerinde bu xett geniş şekilde teqdim olunmuşdur.
İnsanda özüne yadlaşma, dünya ile elaqelerinin kesilmesi, düşünce ve emellerinda qeyri-sabitlik Cavidin qehremanlarını izleyen hallardır. Cavidin insan haqqında düşünceleri heçden doğmurdu. İnsanın iztirabı xoşbextlik ümidinden doğduğu kimi Cavidin de senet ezabları insana mehebbetden doğurdu. Senetkar ücün bu esas şertdir ve Cavid de bu esas şerte bütün yaradıcılığı boyu

<< 1 2 [3] 4 5 ... 8 >>