Sevdiyi üçün imtahan edildiyine inandığı Tanrının nezerini her zaman üzerinde hiss etmişdir. Başqaları rahat bir şekilde özlerini şehvetin «hezler»ine teslim ederken, taleyi onu ümidin zirvesine dırmanmağa mecbur etmişdir. Başqaları sadece acı çekerken, taleyi onu en derin istirabların uçurumuna itelemişdir. Hz. Eyyub kimi xesteliklere tutulmuş, ezilmiş, xor görülmüşdür.

Bu çağımızda Dostoyevski son derece böyük bir iztirabın ve sevincin günümüzün dünyasında hele var ola bileceyini gösteren bir örnekdir. Dostoyevski bu güclü iradeni hiss etmişdir, heç bir zaman taleyine üsyan etmemişdir."

Uzun süren mehbus heyatının ağırlığını üstünden atmaq üçün Dostoyevski 41 yaşında Avropa ölkelerine seyahete çıxmışdır. İstanbul, Berlin, Paris, London, Cenevre, Vyananı bir-bir gezmişdir. Rusiyaya geri dönerken Avropanın mezarlıqdan başqa bir şey olmadığını söyleyerek, xatirelerine aşağıdakıları yazmışdır: "Belke de deyerli mezarların olduğu, amma pis qoxulu bir çürümenin 4 bir yana yayıldığı bir mezarlıqdır Avropa. Fransızlar- özlerini beyenmiş gülünc yaradılışlar, Almanlar- bayağı günahlardan meydana gelmiş bir millet, İngilisler – rasionalizmin dezgahları, yehudiler pis – qoxulu, özlerini beyenmiş insanlar, Katolikler – İsa ile alay eden – şeytani bir doktrina, Protestantlıq- rasionalist bir fitne, Papa- başına papalıq tacını keçirmiş, heqiqetleri ferq etmeyen bir şeytan, Avropa şeherleri - o böyük exlaqsızın – Babilin bir tayı. Bildiklerimiz boş bir aldanış.

Demokratiya- kövşek beyinlerin mehsulu. Humanizm – heqiqi bir insan qetliamı".
(«Ruh ve madde». 5.1959)

"Bir yazarın xatire defteri", "Cinler, Deliqanlı", "Qumarbaz", "Ezilenler", "Beyaz geceler", "Yoxsul insanlar", "Namuslu oğru", "Ölü eden xatireler", "Cinayet ve ceza" ve s. eserlerin müellifi dahi Dostoyevskinin 1881-ci ilde - dünyaya gözlerini ebedi yumarken son sözleri İlahi kitablardan oxuduğu " Nezerini esirgeme" kelmeleri olmuşdur....

<< 1 2 3 [4]