saatlarca davam ede bilermi, bilmirem. Amma inanın mene bu heyatın bütün sevinclerini deyişmezdim". (Stefan Tsveyq: «Üç böyük usta»)

Dostoyevskinin bu sözlerinden göründüyü kimi, o da çağdaşı Tolstoy kimi islamiyyete olan meylini ve islam peyğemberine olan reğbetini gizletmemişdir. O bu reğbeti hem öz dili ile, hem de yazdığı "Cinayet ve ceza" romanının baş qehremanı Raskolnikovun dili ile de beyan etmişdir: "Ah, men nece de elinde qılınc, at belinde olan peyğemberi başa düşürem".
Sürgünde olduğu illerde Dostoyevski müselmanlarla daha yaxından kontaktda olmağa müveffeq olmuşdur. "Ölü evden xatireler" romanında o, ceza çekdiyi Omsk vilayetinde yerleşen kazarmalarında Eli adlı müselmanla münasibetini vurğulayır. O, Eliye rus dilinde oxumağı ve yazmağı öyredir, Eli ise ona İsanın Allahın oğlu deyil, bir peyğember olduğunu ve bütün bunların Quranda yazıldığından behs edir.

Omsk vilayetinden sonra Dostoyevski mehbusluğunun qalan hissesini çekmek üçün Qazaxstana – Semipalatinske gönderilir. Qazaxstanda olduğu müddetde o, şerqşünas Çokan Çingizxan oğlu Velixanovla dostlaşır. Mehz Velixanov Dostoyevskiye İslam medeniyyeti baresinde deyerli bilgiler verir ve bu bilgiler "Ölü evden xatireler", "Cinayet ve ceza" eserlerinde özünü göstermekdedir.

Dostoyevskinin islamiyyete çeken İslam mütefekkirleri, onların eserleri ve elbette ki, müqeddes Qurani-Kerimin cazibesi olmuşdur. Bunu Dostoyevskinin Parisde yersiz-yurdsuz, ac-susuz qaldığı vaxt Moskvadakı bir yaxınına yazdığı mektubunda eyani olaraq göre bilerik: "Senden rica edirem, mene bir miqdar pul ve bir Quran göndere bilersenmi? " (Bayram Yılmaz. «Höte ve islamiyyet», Dostoyevski behsi)

Dostoyevskinin heyatı ile bağlı en çox araşdırma aparan Stefan Tsveyq olmuşdur. O, Dostoyevskinin çekdiklerini Hezret Eyyubun (e) acılarına, onun sebrini Hz. Eyyubun sebrine benzederek demişdir: "Dostoyevskinin taleyi qehremanlara yaraşan bir taledir. O, Hz. Eyyub kimi istirab çekerek tanrının önünde özünü kiçik bilmişdir.

<< 1 2 [3] 4 >>