meseleleri arasında heç bir ferq olmayacaq.

Bunu bele qebul etmeyib, “o ondan, o da ondan..” demekle bir meseleni aydınlaşdırmaq mümkün deyil, eksine her sual cavabında bir neçe sual doğur. Meselen, yağış buludla, bulud müsbet-menfi hisseciklerle, onlar buxarlanma ile, o da suların mövcudluğu ile ve nehayet, suyu emele getiren ünsürlerle... Belece sebebler zenciri, belke de, bir neçe addımdan sonra dayanar; Amma insan onun dayandığı yerde yene «bele de ola biler, ele de» deyib özünü ferziyyelerin qoynunda hiss eder ve bununla qane olmağa çalışar. Bu ise, hikmet elinin fövqelade nizam, aheng çerçivesinde ve bir-biri ile münasibetde yaratdığı bütün varlığı uşaq hezeyanları ile izah etmeye çalışmaqla yanaşı, elmlerin üfüqünü ve hedefini qaraltmaq demekdir. Halbuki, her bir netice üçün mütleq mentiqli ve ağlabatan bir sebebe ehtiyac vardır. Mentiqsiz ve ağlabatmaz sebeblerin uzanıb getmesini, bu uzanmanın bir “kerameti” sayesinde mentiqli hala geleceyini düşünmek qeyri-mümkünü mümkün görme hezeyanından başqa bir şey deyildir.

İndi ise bu meqamı bir misalla izah etmeye çalışaq. Meselen, men arxa ayaqları olmayan bir stulda oturmuşam. Stul aşmasın deye onu başqa bir stula söykeyirler, onu da diger stula... belece davam ede-ede gedir. Bu hal zaman ve mekanlara sığmayan reqemlerle uzanıb getse de, heç olmasa en axırda arxa ayaqlı ve yere normal temas eden bir şeye söykenmelidir. Yoxsa meselenin zencirvari şekilde uzadılması stula arxa ayaq ola bilmez.

Başqa bir nümune: meselen, bir «sıfır» reqemi tesevvür edek. Bu sıfırın solunda bir reqem olmadan yanına istenilen qeder mücerred sıfır düzsek de, heç bir deyer elde etmeyecek, «sıfır» ele «sıfır» olaraq qalacaq. Trilyonlarla sıfır bir-birinin arxasınca sıralansa da, qiymeti yene de «sıfır» olacaq. Amma ele ki, onun soluna bir reqem qoyulur, o zaman hemin sıfır solundakı reqemden asılı olaraq deyer kesb edir. Yeni: bir şeyin müsteqil varlığı yoxdursa ve öz-özüne mövcud (qaim) ola bilmirse, özü kimi möhtacların

<< 1 2 [3] 4 5 ... 7 >>