yaradandır, sebeblerin sebebkarıdır ve Onun varlığının evveli yoxdur.

Bu güne qeder kelam alimleri sebeblerin bele zencir şeklinde davam edib gede bilmeyeceyini müeyyen üsullarla izah ederek Müsebbibül-Esbab olan Allahın varlığını isbat etmeye çalışmışlar. Onların bu mövzuda ireli sürdüyü fikirlerin xülasesini bir-iki misalla izah etmeyi faydalı hesab edirik. Kelam alimlerine göre, sebeblerin zencir şeklinde davam edib getdiyini düşünmek o sebeblerin mahiyyetini bilmemek ve Yaradanı derk etmemekden qaynaqlanır. Beli, eşyanın sonsuzdan beri davam eden müeyyen sebebler zencirinden ibaret olduğunu ehtimal etmek doğru deyildir. Bele bir şeyi mümkün görmek açıq-aydın aldanmaqdır. Meselen, deyek ki, yer üzünde bitkilerin cücermesi hava, su ve güneşden asılıdır, hava, su ve güneş de oksigen, hidrogen, karbon, azot ve s. kimi bezi madde hisseciklerinden, bu madde hissecikleri de daha kiçiklerden ve onlar da onlardan kiçiklerden ibaretdir. Bunun belece uzanıb getmesini güman etmek ve eşyanın bu yolla izah edileceyine inanmaq bir aldanış ve xetadır. Üstelik de, onların qarşısına antimadde, antiatomlar çıxır ve metafizika fizikaya qelebe çalırsa ve bundan elave, bütün ilk ve son sebebler fövqelade derecede ahengle ve bir qanun, bir memur, bir işçi kimi hereket edirse, bu zaman çıxılmaz veziyyet yaranır.

Beli, «Bu bundan, o ondan, o da bundan... « demek, her hansı bir meseleni hell etmek deyil, eksine, her şeyi çıxılmaz veziyyete salmaqdır. Çünki bele bir meseleni mümkün hesab etmek «Yumurta toyuqdan, toyuq yumurtadan...» düşüncesinin hemişelik davam edeceyine ehtimal verme kimi bir hezeyana benzeyir. Bu toyuq ve ya yumurtanı Qüdreti Sonsuz olan Ezeli bir Zatın eseri hesab edeceyimiz ana qeder iddialar hemişe istinadsız olacaqdır. Eksine, bunlar varlığı özünden olan Uca Yaradana istinad edilince, mesele öz-özüne aydınlaşır. Bundan sonra ise, yumurtanın bir hüceyre kimi yaradılması ve ya toyuğun öz neslini davam etdirmek üçün yaradılması ve yumurtanın ondan çıxması

<< 1 [2] 3 4 ... 7 >>