şeye bağlasın ki, o, bütün müqeddeslerden, bütün ali ve şerefli işlerden yüksekde dayansın ve ona iman bütün heqiqetlere imanı ehate etsin.

İslam filosofları “tek olan zat bütün heqiqetleri ehate edir” adlı bir qaydanı isbat edibler. Tek olan zata iman da eger xalis ve arifane olsa, bütün heqiqetlere imanı ehate eder. Çünki bütün heqiqetlerin kökü Onun zatıdır ve bu dünyada mövcud olan bütün esaslar Onun pak zatından qaynaqlanır. Qurani-kerimde bele bir ifade var, buyurur ki, de, haqq, Allahdandır. Quran "haqq, Allah iledir" demir, buyurur ki, haqq, Allahdandır. Allah-taala Onun baresinde "haqq Onunladır, O, haqq iledir" ifadesinin işledilmesinden yüksekdedir. O, bütün haqların Onun zatından qaynaqlandığı bir zatdır. Quranda defelerle tekrarlanan iman Allaha imandır, yeni elme, hikmete, qüdrete, quruluşa, idareçilik ve edalete imandır, bu dünyada haqq, sabit ve faydalı olan şeye imandır.

İkinci temel ve sütun ise emeldir, amma her emel yox, saleh, pak ve gözel emel. İnsanın ruhu ve bedeni, qelbi ve müqevvası var. İnsanın ruh ve qelb yönünde, gerek, iman ve yeqini olsun, çaş-baş ve tereddüdde olmasın. Beden ve müqevva yönünde de, gerek, mehsuldar ve barlı ağac kimi olsun.

Dünyamız hereket dünyasıdır, emel dünyasıdır. Göydeki en böyük planetlerden tutmuş, beşeriyyetin keşf etdiyi en kiçik zerreciklere kimi hamısı hereket ve fealiyyetdedir; en kiçik zerrecik ve damcı bele fealiyyetsiz deyil. İnsan da bu ümumi qanundan müstesna deyil. İnsan istese de, bikar otura bilmir. Meselen, onun ruhu ve beyini ne qeder bikar qalmaq istese, bunu ede bilmir. O, hemişe hereketdedir, bir fikirden başqa bir fikire, bir tesevvürden başqa bir tesevvüre keçir. Ruh ve beyin het­ta onların istirahet etmesi ve işlememesi güman edilen yuxu halında da hereket ve fealiyyetde olur. Alimlerin nezerince, ruh ve beyin yuxu halında bir an bele tam menada fealiyyetsiz olmur. Ìnsan beden baxımından da tam menada fealiyyetsiz deyil. Her halda nelerise görmek, nelerese tamaşa etmek, nelerise

<< 1 [2] 3 >>