Qız qalasının ilkin olaraq hansı meqsedlerle inşa edilmesi meselesi müeyyen edilmese de, abidenin Bakının müdafie sistemine daxil olduğu ve Şirvanşahların en möhkem qalalarından olan Bakı qalasının baş qüllesi rolunu oynadığı mütexessisler terefinden qebul edilmişdir. Qız qalasının tikilme tarixi kimi funksiyası barede de ireli sürülen mülahizelerin bir çoxu inandırıcı arqumentlere söykendiyi halda, ferziyye ve uydurmadan ireli getmeyeni de var.

Qız qalasının zikkuratın Abşeron variantı, ateşperestlik mebedi, sükut qüllesi, göz qüllesi, resedxana, passiv müdafie tikilisi ve s. olması haqqında ziddiyyetli fikirler ireli sürülmüşdür. Abidenin quruluşuna esaslanaraq onun tarixini qedim dövrlere çekib aparan tedqiqatçılar qalanın Zerdüşt dövrü - Zerdüşt daxması, ateşperestlik mebedi, Mitra ve Anahita ilaheleri ile elaqedar tikili olduğunu söyleyirler. Bu tedqiqatçıların ehtimalına göre ateşgah mebedi olan Qız qalası e.e. VIII-VII esrlerde Kaspiana ve Midiyanın bürclü mebedlerinin tesiri ile Xezer denizi sahilinde, tebii yanan ateşlerin arasında mehz qedim od şeheri “Ateşi Baquan”da tikile bilerdi. Bir çox alimlerin fikirlerine göre, Qız qalasının Çıraqqala müdafie qalasına benzerliyini esas götürüb onun Gilgilçay müdafie sistemine aid olduğunu da söylemek olar. Qız qalasının Şimal-Şerqi Albaniyanın müdafie qalalarındakı memarlıq elementleri ile oxşarlığını qeyd ederek onu eramızın V-VI esrlerine aid eden mütexessisler de vardır.

Tarixden melumdur ki, Qafqaz Albaniyasının cenub şeherlerinden sayılan Bakı Sasanilerin tesiri altında idi. Ehtimal etmek olar ki, Qız qalası Sasani imperiyasının şimaldakı merzbanlığında, mehz Albaniya erazisinde tikdirdikleri müdafie sistemine daxil idi. Qız qalasının Abşerondakı müdafie tipli möhteşem qalalara (Merdekan, Ramana, Şüvelan, Nardaran qalaları) benzerliyini de qeyd etmek olar. Ucalığı ve xarici görkemi ile Abşeronun, elece de bütün Azerbaycanın müdafie qülleleri içerisinde tayı olmayan Qız qalası, daha çox planının

[1] 2 3 >>